ERCP; başta safra kanalı olmak üzere sindirim sistemi organları olan karaciğer, safra kesesi ve pankreasın bazı cerrahi hastalıklarının teşhis ve tedavisi için, endoskopla (yani kamera ile) 12 parmak bağırsağına açılan ağzından girilerek yapılan cerrahi bir işlemdir. Böylece hem tanı koyma hem de tedavisi yapılmış olur.
Safra Kanalı Taşları: Ağrı ve sarılık en önemli yakınmalardır. Bu hastaların safra keseleri daha önce ameliyat edilmemişse genellikle safra kesesi taşı da mevcuttur. Bu hastalarda yukarıdaki yakınmalara ateş eşlik ediyorsa, bu tabloya safra yolu enfeksiyonu (kolanjit) denir. Bu durumda acil tanı konulması ve ERCP gerekebilir. Safra kesesi taşı nedeniyle ameliyat edilen hastaların yaklaşık %15'inde yaşamlarının herhangi bir döneminde safra kanalı taşı oluşabileceği unutulmamalıdır.
Akut Pankreatit: Akut pankreatit hastalarında, sarılığın eşlik ettiği safra yolu tıkanıklığı mevcutsa ve safra kanalı taşı tespit edilmişse acil ERCP yapılmalıdır. Aksi takdirde, hastanın akut pankreatit yakınmaları geçtikten sonra, MR - Kolananjiografi ile safra kanalı taşı mevcutsa ERCP yapılmalıdır.
Pankreas ve Safra Yolu Tümörleri: Bu bölge tümörlerinin büyük bir çoğunluğu tanı konulduğunda %70-75 oranında cerrahi operasyon şanslarını yitirmişlerdir. Hastaların en önemli yakınması sarılık, kilo kaybı, iştahsızlık ve kaşıntıdır. Bu hastaların acil olarak ameliyat şansları olup olmadığı araştırıldıktan sonra ERCP yapılmalıdır.
Safra Yolu Yaralanmaları: Safra kesesi ameliyatları sonrasında safra yolu yaralanmasının tanı ve tedavisinde ERCP' nin yeri son derece önemlidir. Hiçbir tanı yöntemi safra yolu yaralanmasının yerini göstermede ERCP kadar başarılı değildir. ERCP ile ameliyat sonrası oluşan safra kaçaklarının ve safra yolu yaralanmalarının birçoğunun tedavisi mümkündür.
Karaciğer Kist Hidatiklerinde ERCP Gereksinimi: Karaciğer hidatik kisti özellikle bizim toplumumuzda çok sık rastlanan bir hastalıktır. Bu kistler safra kanallarına açılarak ağrı, sarılık ve ateşe neden olurlar. Ameliyat olan hastalarda da, kist boşluğundan safra gelmesine yol açarak iyileşme sürecini uzatırlar. Her iki durumda da, ERCP işlemi bu kaçakların hızla tedavisini sağlamaktadır.
ERCP Öncesi Ne Gibi Tetkikler Yapılır?
ERCP işlemi ilk başladığı yıllarda safra yolları hastalıklarının tanı ve tedavisi için kullanılmaktaydı. O yıllarda yeterli görüntüleme yöntemleri mevcut değildi. Günümüzde geliştirilen ileri tetkik ve tanı yöntemleri sayesinde bu yöntem öncelikli olarak tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Safra yolu hastalığı nedeniyle yakınmaları olan ve ERCP planlanan hastalarda ilk olarak USG ile karaciğer, safra kesesi, safra yolları ve pankreas ayrıntılı olarak incelenir. Bu yöntemle yeterli sonuç alınamazsa MR kolanjiografi, MRI ve BT ile bu bölge hastalıkları araştırılır. Karaciğer fonksiyon testleri, sarılık ve kanama - pıhtılaşma testleri yapılmalıdır.
ERCP İşleminde Başarıyı Hangi Faktörler Etkiler?
ERCP işlemi, genelde %90-95 oranında başarıya ulaşmaktadır, ancak bunun için deneyimli ellerde yapılması gerekir. Bu başarıyı etkileyen çok önemli faktörler vardır. Hastaların genel durumunun bozuk olması (solunum bozukluğu, uzun süreli sarılıklar), safra yolu ve pankreas tümörlerinde kitlenin çok büyük olması ve geçirilmiş mide ameliyatları işlemin başarısını azaltan ve etkileyen çok önemli durumlardır. Bazen işlemin tek seansta gerçekleştirilememesi nedeni ile ikinci bir seans yapılması gerekebilir.
ERCP İşlem Öncesi Hazırlık
İşlem öncesi pıhtılaşma testlerinde bozukluk mevcutsa, kanama riski nedeniyle düzeltilmelidir. Hastanın daha önce mide ameliyatı öyküsü mevcutsa, işlem öncesi mide yine gastroskopla incelenmelidir. Hastanın en az 6-8 saat aç kalması gerekmektedir. ERCP işleminde, hastanın yüzü ve karnı aşağıda kalacağı ve gerekirse hastaya pozisyon verileceği için ortopedik rahatsızlıkları bilinmelidir. İşlem esnasında röntgen ışını kullanıldığı için hamilelik durumunun bilinmesi gerekmektedir. Takma dişler işlem öncesi çıkartılmaktadır.
ERCP Nasıl Yapılır?
İşlem öncesi damar yolu açılır ve anestezi uzmanı tarafından hastanın uyutulması için gereken ilaçlar yapılır. Papilla denilen safra kanalı ağzından içeri girilir. Özel aletlerle papilla kesilir, taş ve çamur çıkartılır. Gerekirse safra kanallarının açık kalması için plastik veya metal borular yerleştirilir.
ERCP Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır?
1- Ana safra kanalı (koledok) taşları
2- Oddi sfinkteri fonksiyon bozuklukları
3- Kolanjit (safra yolu iltihapları)
4- Biliyer pankreatitler
5- Safra yolu yaralanmaları
6- Safra yoluna açılan karaciğer kistleri
7- Periampuller bölge tümörleri (pankreas başı - papilla vateri - koledok alt uç)
8- Ana safra kanalı (koledok) ve karaciğer içi safra yolu tümörleri
9- Kronik pankreatitler
ERCP İşleminde Komplikasyonlar (İstenmeyen Yan Etkiler) Nelerdir?
ERCP işlemi tanı amacıyla kullanılmaması gereken ve riskleri olan bir işlemdir. Bu işlemde amaç, hastayı açık cerrahinin risk ve komplikasyonlarından kurtarmaktır. Ancak açık cerrahide yapılan tüm girişimler, ERCP' de safra kanallarının bağırsağa açıldığı çok küçük bir ağızdan ve çok özel endoskopi aletleriyle yapılmaktadır. İleri endoskopi ve cerrahi deneyimi gerektiren bu işlemde, istenmeyen yan etkiler deneyim ve ileri teknoloji kullanılarak en aza indirilmeye çalışılmaktadır.
Akut Pankreatit: Safra kanalı ile pankreas kanalının yakın komşuluğundan dolayı ERCP işlemine bağlı olarak en sık gelişen komplikasyondur. İşleme bağlı akut pankreatit gelişen hastaların %90'ı 1-3 gün içerisinde hızla düzelmesine rağmen %10 oranında akut pankreatite bağlı ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Kanama: ERCP işlemi esnasında ve işlemden sonra, kan verilmesine kadar giden ciddi kanamalara çok seyrek olarak rastlanır. Kanamaların birçoğu destek tedavisi ile durur.
Enfeksiyon: Genel durumu bozuk tümör olgularında ve safra kanalında çok sayıda taşın bulunduğu durumlarda daha sık olarak rastlanmaktadır.
Bağırsak Delinmesi: ERCP' nin en ciddi ve önemli istenmeyen yan etkilerindendir. Zor ERCP olgularında ve özellikle duodenal divertiküller mevcutsa bu komplikasyona daha sık rastlanılmaktadır. Böyle bir durumda ameliyatsız tedavi şansı mevcutsa da hastaların çoğuna cerrahi müdahale gerekmektedir.