Kanser Riskini Arttıran Risk Faktörleri
Belli bir tür kansere yakalanma olasılığını artıran her şey risk faktörüdür. Sigara, alkol vb. gibi risk faktörleri kontrol edilebilirken, yaş, genetik özellikler gibi bazı risk faktörleri de kontrol edilememektedir. Pek çok risk faktörünün direkt olarak hastalığa neden olup olmadığı bilinmemektedir. Risk faktörleri, doktorların kansere yakalanma olasılığı yüksek kişileri teşhis etmesinde yardımcıdır.
Risk faktörleri dört grupta toplanabilir.
1. Davranışsal Risk Faktörleri:
- Sigara ve diğer tütün ürünlerini kullanmak
- Fazla kilolu veya obez olmak
- Sağlıksız beslenme alışkanlıkları
- Yetersiz fiziksel aktivite
- Alkol kullanımı
- İşlenmiş et(salam,sosis vb) yenilmesi
- Güneş ışınlarına fazla maruz kalmak
2. Biyolojik Risk Faktörleri:
Cinsiyet: Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir. Örneğin prostat bezi sadece erkeklerde olduğu için, prostat kanseri erkeklerde görülür. Meme kanseri hem kadın hem de erkeklerde görülebilir, ancak kadınların meme kanserine yakalanma riski daha yüksektir.
Yaş: Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya çıkar. 50 yaşın üstündeki kişilerde kanser görülme riski daha yüksektir.
Irk: Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık görülmektedir. Örneğin siyahilerde prostat kanseri daha sık görülür.
Cilt: Sarışınlarda cilt kanseri daha sık görülmektedir.
3. Çevresel Risk Faktörleri: Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir.
4. Genetik Risk Faktörleri:
Akrabalarında bazı kanser türleri olan insanlar daha yüksek riske sahiptir. Örneğin anne veya kızkardeşinde meme kanseri öyküsü olan bir kadında, aile öyküsü olmayan kadına göre meme kanseri gelişme riski iki kat fazladır. Ailesinde barsak kanseri olanlar da barsak kanseri gelişme oranı daha yüksektir.
Akrabaların da Kanser öyküsü olanların, daha erken dönemde ve daha sık aralıklarla tarama testlerinden geçmesi faydalı olacaktır.
Aile bireyleri arasından birden fazla kişide aynı tip kanser olsa bile bu kalıtımsal olmayabilir. Kanserin kalıtımsal olduğundan şüphe ediliyorsa genetik tarama testleri yapılmalıdır.
Modern tıptaki gelişmelere rağmen, dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında halen ilk sıralarda yer almasından dolayı kanser önemli bir sağlık sorunudur. Alacağımız bazı önlemlerle kanser olma ihtimalini azaltabiliriz.
Bu önlemler;
- Sağlıklı kiloya ulaşmak ve bunu koruyabilmek
- Yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenmek
- Yeterli düzeyde fiziksel aktiviteye sahip olmak
- Alkollü içeceklerden ve sigaradan uzak durmak
- Güneş ışınlarına fazla maruz kalmamak ve koruyucu önlemler almak
- Radon başta olmak üzere radyasyon maruziyetini azaltmak
- Hepatit B ve HPV aşılarını yaptırmak
- Kentsel hava kirliliğinin azaltılması
- Kanser tarama testlerini (kolonoskopi,mamografi,psa,pap smear) yaptırmak