Anksiyete Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Anksiyete nedir?
Anksiyete, diğer adıyla kaygı, yaklaşmakta olan bir tehdit veya stres unsuruna karşı korku ve huzursuzluk gibi duyguların ani ve yoğun bir şekilde yaşandığı psikolojik bir bozukluktur.
Anksiyete, aslında normal bir duygudur. Herkes zaman zaman stresli veya endişeli hissedebilir. Ancak anksiyete bozukluğu olan kişilerde bu duygular aşırı, sürekli ve günlük yaşamı etkileyecek kadar yoğun şekilde yaşanır.
Anksiyete belirtileri nelerdir?
Anksiyete bozukluğunun birçok farklı türü vardır ve her türün kendine özgü belirtileri olabilir. Ancak, en yaygın anksiyete belirtileri şunlardır:
Duygusal Belirtiler:
• Gerginlik veya huzursuzluk hissi
• Sinirlilik veya kolayca öfkelenme
• Konsantre olmakta zorluk
• Uykuya dalmakta veya uykuda kalmakta zorluk
• Kendini sinirli veya bitkin hissetme
• Kontrol dışı hissetme veya panik yapma korkusu
• Gelecek hakkında endişe veya endişe
Fiziksel Belirtiler:
• Hızlı kalp atışı veya çarpıntı
• Nefes darlığı veya terleme
• Titreme veya sarsılma
• Kas gerginliği veya ağrısı
• Baş ağrısı veya mide bulantısı
• Baş dönmesi veya sersemlik
Davranışsal Belirtiler:
• Sinirli veya huzursuz hissetme
• Kaçınma davranışları (kaygı uyandıran durumlardan kaçınmak)
• Kolayca korkma
• İçe kapanıklık veya sosyal ortamlardan kaçınma
• Uyku veya yeme alışkanlıklarında değişiklikler
Anksiyete neden olur?
• Anksiyete bozukluklarının tek bir nedeni yoktur, birçok faktör rol oynayabilir:
• Beyin Kimyasalları: Beyinde doğal olarak bulunan serotonin ve norepinefrin gibi kimyasallardaki dengesizlikler anksiyeteye yol açabilir. Bu kimyasallar, ruh hali ve strese yanıt verme gibi işlevlerden sorumludur.
• Genetik: Ailesinde anksiyete bozukluğu olan kişilerde de bu bozukluk gelişme riski daha yüksektir. Bu, genlerin beyin kimyasallarının üretim ve işlevini etkileyebilmesi nedeniyle olabilir.
• Stres: Zorlayıcı veya tehlikeli olarak algılanan durumlar, stres hormonu olan kortizol seviyesinde artışa neden olur. Bu da kalp çarpıntısı, terleme ve nefes darlığı gibi anksiyete belirtilerine yol açabilir. Kronik stres, zamanla anksiyete bozukluğuna yol açabilir.
• Kişilik: Bazı kişilik tipleri, örneğin mükemmeliyetçilik veya aşırı endişe eğilimi olanlar, anksiyete bozukluklarına daha yatkın olabilir.
• Çocukluk Deneyimleri: Çocukluk çağı travması, ihmal veya istismar gibi olumsuz deneyimler, anksiyete bozukluğu gelişme riskini artırabilir.
• Tıbbi Durumlar: Bazı tıbbi durumlar, hipertiroidizm veya kalp hastalığı gibi anksiyete benzeri belirtilere neden olabilir veya anksiyete bozukluğunu tetikleyebilir.
• Madde Kullanımı: Uyuşturucu ve alkol kullanımı anksiyete belirtilerini kötüleştirebilir ve yeni anksiyete bozukluklarına yol açabilir.
• Çevresel Faktörler: Yüksek ses, kalabalık veya finansal zorluklar gibi çevresel faktörler de anksiyeteyi tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
Anksiyete Türleri Nelerdir?
Anksiyete bozukluğunun birçok farklı türü vardır. En yaygın türlerden bazıları şunlardır:
Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB): YAB, kontrol edilemeyen endişe ve gerginlik duygularıyla karakterize edilir. YAB hastaları genellikle gelecek hakkında endişelenirler ve sinirlilik, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, uyku problemleri ve kas gerginliği gibi belirtiler yaşarlar.
Panik Bozukluğu: Panik bozukluğu, ani ve yoğun korku veya dehşet atakları ile karakterize edilir. Bu ataklar sırasında kalp çarpıntısı, nefes darlığı, baş dönmesi, terleme, titreme ve ölme korkusu gibi belirtiler yaşanabilir.
Sosyal Kaygı Bozukluğu (Sosyal Fobi): Sosyal kaygı bozukluğu, sosyal durumlarda yargılanma veya utandırılma korkusu ile karakterize edilir. Bu bozukluğu olan kişiler, başkalarıyla konuşmaktan, kalabalıklarda bulunmaktan veya topluluk önünde performans göstermekten kaçınabilirler.
Fobiler: Fobiler, belirli bir nesneye veya duruma karşı aşırı ve mantıksız korku ile karakterize edilir. En yaygın fobi türlerinden bazıları örümcek fobisi, yükseklik fobisi, kapalı alan fobisi ve uçma fobisi.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): OKB, istenmeyen ve tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşüncelere yanıt olarak yapılan tekrarlayan davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterize edilir. OKB hastaları, kirlenme, hastalık veya şiddet gibi belirli şeylere takıntılı olabilir ve bu takıntılardan kurtulmak için ellerini yıkamak, belirli şeyleri düzenlemek veya tekrar tekrar dua etmek gibi davranışlarda bulunabilirler.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): TSSB, travmatik bir olaydan sonra yaşanan yoğun korku, dehşet ve çaresizlik duygularıyla karakterize edilir. TSSB hastaları, kabuslar, geri dönüşler, aşırı tetiklilik ve duygusal uyuşma gibi belirtiler yaşayabilirler.
Anksiyete Nasıl Tedavi Edilir?
Anksiyete tedavisi, bireyin yaşadığı anksiyete bozukluğunun türüne, şiddetine ve kişisel tercihlerine göre değişir. En yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:
Psikoterapi:
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Anksiyeteye neden olan olumsuz düşünceleri ve davranış kalıplarını belirlemeyi ve değiştirmeyi öğreten bir terapi türüdür.
• Diyalektik Davranış Terapisi (DDT): Duygusal düzenlemeyi, stresle başa çıkmayı ve ilişkileri geliştirmeyi öğreten bir terapi türüdür.
• Mindfulness Temelli Tedaviler: Dikkatinizi şu ana ve kabullenmeye yönlendirmeyi amaçlayan meditasyon ve yoga gibi teknikleri içerir.
İlaç Tedavisi:
• Antidepresanlar: Anksiyete semptomlarını hafifletmek için en sık kullanılan ilaçlardır.
• Antikonvülzanlar: Bazı durumlarda anksiyete tedavisinde de kullanılabilir.
• Benzodiazepinler: Anksiyete semptomlarını kısa süreli olarak hafifletmek için kullanılabilir, ancak bağımlılık riski taşıdıkları için dikkatli kullanılmalıdır.
Diğer Tedavi Yöntemleri:
• Düzenli egzersiz: Egzersiz yapmak, anksiyete semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Sağlıklı beslenme: Sağlıklı bir beslenme düzeni, ruh halinizi iyileştirmeye ve stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
• Yeterli uyku: Yeterince uyumamak, anksiyete semptomlarını daha da kötüleştirebilir.
• Kafein ve alkolden kaçınmak: Kafein ve alkol, anksiyete semptomlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
• Stres yönetimi teknikleri: Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri anksiyeteyi yönetmenize yardımcı olabilir.
Anksiyete tedavisinde hangi yöntemin sizin için en uygun olduğunu doktorunuzla görüşmeniz önemlidir. Doktorunuz, anksiyetenizin türüne ve şiddetine bağlı olarak tek başına psikoterapi veya ilaç tedavisi veya her ikisinin birlikte kullanılmasını önerebilir.
Uz. Dr. Levent Turhan
Ruh ve Sinir Hastalıkları Uzmanı
Özel Maltepe Ersoy Hastanesi